Chorwacja
Hrvatska
- Republika Chorwacji - Republika Hrvatska
Historia
Terytorium
obecnej Chorwacji zamieszkane w starożytności przez plemiona
iliryjskie dostało się w I w. p.n.e. pod panowanie rzymskie (prow.
Dalmacja, Panonia), a następnie bizantyjskie. W VI-VII w.
ziemie te zasiedliły plemiona słowiańskie, wśród nich chorwackie.
Chorwaci zajęli część byłej prowincji Dalmacja, zwanej odtąd
Chorwacją Dalmatyńską, i część Panonii (od VI w. p.n.
Slawonia) - odtąd Chorwacja Panońska.
Chorwacja
Dalmatyńska w IX w. była obiektem rywalizacji Franków (od których
przyjęła chrzest), Bizancjum i papiestwa; na pocz. X w.
Chorwację Dalmatyńską i Panońską zjednoczył władca z dynastii
Trpimirowiciów - Tomisław. Po wymarciu Trpimirowiciów w końcu XI w.
Chorwację opanowały Węgry i narzuciły jej unię personalną. W
XVI w. część ziem chorwackich zajęła Turcja, pozostałe znalazły
się we władaniu Habsburgów, którym przypadł (na mocy układu wiedeńskiego
1515) tron węgierski. Austria w końcu XVII w. odzyskała
ziemie chorwackim znajdujące się pod panowaniem tureckim. W latach
1809-14 Chorwacja częściowo wchodziła w skład utworzonych przez
Napoleona I Prowincji Iliryjskich. Wpływy francuskie przyczyniły się do
rozbudzenia wśród Chorwatów świadomości narodowej i upowszechnienia
(w latach 30. XIX w.) idei iliryzmu.
W
1848 r. Zgromadzenie Narodowe w Zagrzebiu opowiedziało się za
niepodległością Chorwacji; społeczeństwo chorwackie z powodu
madziaryzacyjnej polityki Węgier poparło rząd austriacki przeciwko
rewolucji węgierskiej. W 1868 r., dzięki ugodzie chorwacko-węgierskiej,
Chorwacja otrzymała autonomię wewnętrzną. Utrzymujące się tendencje
madziaryzacyjne wobec mniejszości słowiańskich w Koronie węgierskiej
sprzyjały szerzeniu się w Chorwacji idei jugosłowianizmu
(utworzenia samodzielnego państwa Słowian Pd.). W czasie I wojny świat.
wyrazicielem tej idei był Komitet Jugosłowiański.
W
1918 Chorwacja stała się częścią Królestwa SHS. Centralistyczny
system rządów w nowym państwie, zwłaszcza podział
administracyjny likwidujący historyczny obszar Chorwacji, wzbudził
niezadowolenie w społeczeństwie chorwackim. Kolejny podział
administracyjny, dokonany w 1929 r. przez króla Aleksandra I
Karadziordziewicia, po zmianie nazwy państwa na Jugosławia, ponownie
dzielił historyczny obszar Chorwacji.
W
1939 przywódca Chorwackiej Partii Chłopskiej V. Maček zawarł z premierem
D. Cvetkoviciem ugodę, na mocy której utworzono autonomiczną Banowinę
Chorwacką. Po najeździe państw osi na Jugosławię, jeszcze przed
podpisaniem kapitulacji, nacjonaliści chorwaccy proklamowali Niezależne
Państwo Chorwackie. Przywódca tego państwa A. Pavelić przyjął
program wyrugowania z Chorwacji mniejszości narodowych i stosował
wobec nich politykę ludobójstwa.
W
1943 r. II sesja AVNOJ uchwaliła, że powojenna Jugosławia będzie
federacją równouprawnionych narodów oraz potwierdziła uchwały
lokalnych antyfaszystowskich komitetów wyzwolenia narodowego o przyłączeniu
do Chorwacji Istrii, Rijeki i Zadaru. Po zlikwidowaniu w maju
1945 r. przez Armię Jugosłowiańskiego Niezależnego Państwa
Chorwackiego, władzę na jego terytorium przejęła Antyfaszystowska Rada
Wyzwolenia Narodowego Chorwacji.
Na
mocy konstytucji z 1945 Chorwacja stała się jedną z 6
republik Federacyjnej Ludowej Republiki Jugosławii (od 1963 - SFRJ). Po
wojnie KP Jugosławii przeprowadziła w Chorwacji (tak jak w całym
państwie) zasadnicze reformy społeczno-gospodarcze, zwłaszcza reformę
rolną (1945-53) i nacjonalizację przemysłu (1946-48).
W społeczeństwie
chorwackim nie zanikały dążenia do własnej państwowości, choć
powojenne konstytucje jugosłowiańskie (ostatnia z 1974 r.)
przyznawały Chorwacji znaczną samodzielność w ramach
federacji.
Po
załamaniu się systemu komunistycznego w Jugosławii w demokratycznych
wyborach w 1990 r. zwyciężyła Chorwacka Wspólnota Demokratyczna,
opowiadająca się za niepodległością kraju. 25 czerwca 1991 r.
Chorwacja proklamowała niepodległość. Wywołało to sprzeciw Serbów w Slawonii
i Krajinie, którzy ogłosili oderwanie się od Chorwacji. W lipcu
doszło do serbskiej irredenty wspartej przez armię federalną. W trakcie
walk państwo chorwackie zostało uznane przez RFN (grudzień 1991 r.),
kraje EWG, USA i Polskę (styczeń 1992 r.) oraz przyjęte do ONZ
(maj 1992 r.). Działania wojenne w Chorwacji ustały we wrześniu
1992 r.
W
wyniku działań zbrojnych Chorwacja zajęła zachodnią Slawonię (maj
1995 r.) i Krajinę (lipiec 1995 r.). Odzyskanie wschodniej Slawonii
przebiegało pokojowo, pod międzynarodową kontrolą. Chorwacja stopniowo
pogłębia integrację ze społecznością międzynarodową, interesuje się
zwłaszcza przystąpieniem do Unii Europejskiej.
--------------------------------------------------------
Więcej...
Historia Jugosławii
|
