Prof. dr hab. Maciej Czerwiński

maciej.czerwinski (at) uj.edu.pl 

Filolog slawista, tłumacz, krytyk literacki. 

Zainteresowania badawcze: języki, literatury i kultury byłej Jugosławii w XX wieku, szczególnie Chorwacji, pogranicza języka i literatury, związki kulturowe polsko-chorwackie. Teoretyczne: semiotyka i semiotyczna teoria kultury, teoria i praktyka analizy dyskursu (krytyczna wobec nurtów marksistowskich). 

W 2003 roku semestr na Uniwersytecie Yale jako Visiting Assistant in Research. W 2015 stypendysta Imre Kertesz Kolleg w Jenie. Wykładowca w Instytucie Filologii Słowiańskiej UJ. Członek rady naukowej czasopism "Fluminensia", "Przekłady Literatur Słowiańskich", "Balkan Social Science Review", członek Komisji Kultury Słowian Polskiej Akademii Umiejętności oraz Komisji Etnolingwistycznej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Współtwórca wystawy Adriatycka epopeja. Ivan Meštrović (MCK, Kraków 2017).   

Obecne obszary zainteresowań: (1) Dalmacja w literaturze i kulturze w XX wieku (kontekst śródziemnomorski, związki włosko-chorwackie); (2) związki polsko-chorwackie na przestrzeni dziejów. 

Krótką prozę i poezję publikował w takich czasopismach jak: Odra, Lampa, Salwator i Świat. 

In English (Academia.edu)

Książki:

• Chorwacja. Dzieje, kultura, idee, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury, 2020. 

• Čvorovi prijepora: jezici i znakovi tradicije, Zagreb: Alfa, 2020.  

• Drugi svjetski rat u hrvatskoj i srpskoj prozi (1945-2015), Zagreb: Biblioteka L (Hrvatska sveučilišna naklada), 2018.  

• Poljsko-hrvatske veze kroz stoljeća: povijest, kultura, književnost [red. M. Czerwiński, D. Agičić], Zagreb: Srednja Europa, 2018. 

• Adriatycka epopeja. Ivan Meštrović / Adriatic Epopee. Ivan Meštrović [red. M. Czerwiński, Ł. Galusek, B. Vujanović], Kraków: MCK, 2018. 

• Naracije i znakovi. Hrvatske i srpske sinteze nacionalne povijesti, Zagreb: Srednja Europa, przeł. Neda Pintarić, 2015.  

• Kultura, dyskurs, znak, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015. 

• Semiotyka dyskursu historycznego. Chorwackie i serbskie syntezy dziejów narodu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagliellońskiego, Kraków 2012.

• Semioza gatunku - semioza stylu. Studium nad chorwacką i serbską syntezą dziejów narodu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.

• Kraków Zagrzebiowi - Krakov Zagrebu [red. Maciej Czerwiński, Magdalena Najbar-Agičić] dwujęzyczny reprint albumu z 1881 roku, Zagreb 2011.

• Josip Juraj Strossmayer. Chorwacja, ekumenizm, Europa [red. Maria Dąbrowska-Partyka, Maciej Czerwiński], Scriptum, Kraków 2007

• Język, ideologia, naród. Polityka językowa w Chorwacji a język mediów, Scriptum, Kraków 2005. 

Wybrane artykuły i eseje: 

• Jezično pitanje u časoipisu Srba katolika Srđ (1902-1908): teze, polemike, modeli argumentacije, Rasprave Instituta za jezik i jezikoslovlje, 46 (1), 2020, 63-92  

• Culture, arts, politics. Italy in Ivan Meštrović and Bogdan Radica's Discourses between the two World Wars, Qualestoria, 49(1), 2021, p. 163-186. 

• Kretanje prema suncu : Proljeća Ivana Galeba Vladana Desnice i Camusov mediteranski duh, Fluminensia, 33(1), 2021, s. 189-208. 

• Imaginining Evil and Guilt. Miljenko Jergović's Ruta Tannenbaum and Ivo Andrić's Bar Titanic in the Context of Collective Memory of the Holocaust in Croatia, w: Jewish Literatures and Cultures in Southeastern Europe. Experiences, Positions, Memories, ed. R. Hansen-Kokoruš and O. Terpitz, Wien: Bohlau Verlag, 2021, s. 279-293. 

• Performing Individualism. Two Tendencies Dismantling War Imagery in Croatian and Serbian Historical Novels of the 1960s (Krsto Špoljar, Ranko Marinković and Mate Raos, Radomir Smiljanić), SEEU Review, vol. 14, issue 2, 2019, 2-29. 

• W podróży do celu. Urok pyłu Vjekoslava Kaleba i Krótka wycieczka Antuna Šoljana, Studia Litteraria Universitatis Iagiellonicae Cracoviensis, 14 (2019), z. 3, s. 151-164.  

• Putovanje na jug. Šoljanove varijacije, Nova Istra, (2)2019, s. 85-94. 

• Powieść Borislava Pekicia "Jak pogrzebać wampira" w kontekście sporów o heroizm w serbskiej prozie o drugiej wojnie światowej, Kultura Słowian, t. 15, PAU, Kraków 2018, s. 253-268. 

• Imaginarna Galicija: varijacije, w: Poljsko-hrvatske veze kroz stoljeća: povijest, kultura, književnost [red. M. Czerwiński, D. Agičić], Zagreb: Srednja Europa, 2018, s. 167-178.   

• Drugi svjetski rat u prozi Ive Andrića, Nova Istra, 23, sv. 61, s. 109-118. 

• Mediteran - prostor susreta, sučeljavanja i stapanja, Republika, Zagreb, god. LXXIV, br. 1-2, s. 63-73. 

• Putovanje kao alegorija u prozi o Drugome svjetskom ratu, Umjetnost riječi, Zagreb 2017, LXI, 3-4, s. 201-219.

• Socrealizam u književnim predodžbama rata (slučaj hrvatske proze), Fluminensia, Rijeka 2017, 29/2, s. 139-154.  

• The Bard of his People. The Croatia of Ivan Meštrović, w: Ivan Meštrović. Adriatic Epopee, red. M. Czerwiński, Ł. Galusek, B. Vujanović, Kraków: MCK, s. 9-30 

• Rozłam w rodzinie i tragiczna kolizja wartości : serbska proza o drugiej wojnie światowej, w: Monologi, dialogi, polilogi w dyskursach kulturowych Słowiańszczyzny, red. D. Gil, C. Juda, Kraków: Scriptum, s. 149-169.

• Chorwackie prawo państwowe i jego translacja w realiach komunistycznej Jugosławii, w: Europa Środkowa, Bałkany i Polacy : studia ofiarowane Profesorowi Antoniemu Cetnarowiczowi, red. J. Pezda, S. Pijaj, Kraków 2017, s. 77-87.

• Topografija Drugog na hrvatskoj imaginarnoj mapi. Između konceptualizacije i demonizacije u ratnoj proz, Drugi. Alteritet, identitet, kontakt u hrvatskome jeziku, književnosti i kulturi, red. T. Vuković, T. Pišković, Zagreb 2016, p. 35-56. 

• Nowomowa po jugosłowiańsku, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 47, Warszawa 2012, s. 137-159 

• Rola stereotypu w kształtowaniu polifonicznego uniwersum literackiego i kulturowego na przykładzie oryginału i polskiego przekładu Mostu na Drinie Ivo Andricia, [w:] Przekłady literatur słowiańskich. Stereotypy w przekładzie artystycznym, red. B. Tokarz, Katowice 2013, s. 19-36. 

• Breme (post)komunizma. Hrvatski i poljski kulturni kodovi, [w:] Komparativni postsocijalizam: slavenska iskustva, red. M. Kolanović, Zagreb 2013, s. 47-80. 

• Rzutowanie semiotyczne czyli językowe oswajanie obcości w kulturze. Szkic lingwistyczno-antropologiczny, Etnolingwistyka, t. 25, Lublin 2013, s. 251-266.

• Socjalistyczny w formie, narodowy w treści. Chorwacka odmiana komunistycznej nowomowy w czasie tzw. chorwackiej wiosny, „Stylistyka”, XXI, Opole 2012, s. 77-98.

• Dialog znaków i kodów: między oryginałem a polskim przekładem  powieści Miljenka Jergovicia Ruta Tannenbaum, [w:] Przekłady literatur słowiańskich, red. B. Tokarz, Katowice 2011, s. 83-105.

• Jak Kraków Zagrzebiowi... Historia relacji polsko-chorwackich w kontekście albumu wydanego w 1881 roku, [w:] Kraków Zagrzebiowi - Krakov Zagrebu [red. Maciej Czerwiński, Magdalena Najbar-Agičić], Zagreb 2011, s. 19-31. 

• O semiotycznej i intersemiotycznej roli tematu głównego. Od syntezy dziejów narodu polskiego do malarstwa realistycznego i nowoczesnego, Stylistyka 2011, XX, s. 213-232.

• Gatunek jest znakiem. Uwagi na marginesie dyskusji o tekście historycznym, Pamiętnik Literacki, z. 2, 2010, s. 179-196.  

• Życie znaków w sieci kodów - czyli o semiotycznie zorientowanych badaniach dyskursu i stylu (na przykładzie znaku "naród chorwacki"), "Slavia Meridionalis", 2010, s. 35-52.

• Kodifikacija jezika i kanonizacija književnosti kao semiotički proces. Teze, [w:] Njegoševi dani II, red. T. Bečanović, et. al., Nikšić 2010, s. 21-34.  

• Literackie inkarnacje kajkawszczyzny we współczesnej chorwackiej prozie - od stylizacji językowej do głębokich sensów kulturowych, [w:] Zrozumieć Słowiańszczyznę. Prace poświęcone Profesor Marri Bobrownickiej w dziewięśćdziesiątą rocznicę urodzin, red. M. Dąbrowska-Partyka, Kraków 2010, s. 155-166.

• Discursive Practices and Semiotic Representations: Serbian Rhetoric about Montenegro and Kosovo, [w:] Civic & Uncivic Values in Serbia: The post-Milošević era, red. O. Listhaug, S. Ramet, D. Dilić, Budapest-New York, CEU Press, 2011, s. 299-328.

• Europa jako znak w nowomowie jugosłowiańskich komunistów na przykładzie wystąpień Josipa Broza Tity, „Slavia Meridionalis”, 12, 2012, s. 249-264.

• [rec.] Critical Discourse Studies in Context and Cognition (ed. by Christopher Hart), John Benjamins Publishing Company (2011), “Journal of Language and Politics”, 11 (3) 2012, s. 469-473.

• Dyskursy partii postkomunistycznych w Chorwacji i Polsce. Funkcje kategorii osoby, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 41, Warszawa 2006, s. 115-139 

• Synteza  dziejów narodu - zarys problematyki stylistycznej gatunku  (na podstawie tekstów  chorwackich i serbskich), "Studia z  filologii  polskiej i  słowiańskiej",  45,  2010,  s.  99-118. 

• Funkcje kategorii osoby w dyskursach partii postkomunistycznych w Chorwacji i Polsce, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, 41, Warszawa 2006, s. 115-139.

• Semioza końca czyli o integracji i dezintegracji w dyskursach przed czarnogórskim referendum niepodległościowym, [w:] Kultury słowiańskie między postkomunizmem a postmodernizmem, red. Maria Dąbrowska-Partyka, Kraków 2009, s. 267-294

• Jezik - izvor nacionalne i državne homogenizacije: Izabrani prilozi, [w:] Jezični varijateti i nacionalni identiteti, red. L. Badurina, I. Pranjković, J. Silić, Rijeka 2009, s. 9-21.

• Syndrom wielojęzyczności we współczesnych językach i literaturach narodów byłej Jugosławii, [w:] Tożsamość a język w perspektywie slawistycznej, red. Stanisław Gajda, Opole 2008, s. 177-198

• Kultura jako znakotwórcza przestrzeń spotkania języków, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 43, Warszawa 2008, s. 217-237.

• Żyd tułacz a komunikacja publiczna w XIX-wiecznej Chorwacji na podstawie opowiadania Augusta Šenoi, Pamiętnik Słowiański, tom LV, zeszyt 2, Kraków 2005, s.3-24

• Faszyzm, antyfaszyzm. Językowe praktyki w konstrukcji dyskursów o Niezależnym Państwie Chorwackim we współczesnej historiografii, Prace Komisji Środkowoeuropejskiej PAU XIV, Kraków 2006, s. 103-125

• Dyskurs antyunijny a kulturowa matryca Europy na podstawie wywiadu z politykiem chorwackiej prawicy Nenadem Ivankoviciem, Polska i Chorwacja w Europie Środkowej, red. Piotr Żurek, Bielsko Biała 2007, 593-607.  

• Dyskursy i ich porządek w społecznej heteroglosji, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej, 42, Warszawa 2007, s. 247-268

• Estetyka narodowa i jej wrogowie – czyli o językach literackich w tak zwanej ponowoczesności, Socjolingwistyka XXI, Kraków 2007, s. 7-22

• Język, kultura, społeczeństwo. O potrzebie badań dyskursu, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 41, Warszawa 2006, s. 239-252.

• Kulturowe aspekty bośniacko-hercegowińskich języków wobec językowych narzędzi wyznaczania odrębności etnonarodowej, Socjolingwistyka XX, Kraków 2006, s. 65-78

• Lik i ideje – J.J Strossmayer u diskursima suvremene hrvatske historiografije, [w:] Josip Juraj Strosmayer. Chorwacja, ekumenizm, Europa, red. Maria Dąbrowska-Partyka, Maciej Czerwiński, Kraków 2007, 73-86.

• Chorwacja między Europą a Bałkanami. Analiza dyskursu prasowego, pod red. Marii Dąbrowskiej-Partyki pt. W poszukiwaniu nowego kanonu... Kraków 2005, s.97-116 

• Konstrukcja, dekonstrukcja. Walka dyskursów narodowych we współczesnej Bośni i Hercegowinie na podstawie analizy języka prasy, pod red. Marii Dąbrowskiej-Partyki pt. W poszukiwaniu nowego kanonu..., Kraków 2005, s. 13-57 

• Język propagandy w Niezależnym Państwie Chorwackim. Próba charakterystyki, Socjolingwistyka XIX, Kraków 2005, s. 63-81 

• Elementy dyskursywnej konstrukcji chorwackiej tożsamości narodowej, Prace Komisji Środkowoeuropejskiej PAU, tom XIII, Kraków 2005, s. 7-27

• Jewropejskij mif w chorwatskom obszczestwiennom prostranstve, "Evropa", Żurnał Polskogo Instituta Mieżdunarodnych Dieł, t. 4, nr 4 (13), Warszawa 2004, s. 31-48

• Leksička norma u jeziku medija na primjerima. Statistički pristup [Norma leksykalna w języku mediów na przykładach. Analiza statystyczna], Zbornik radova – Riječki filološki dani, Rijeka 2004, s. 111-120

• Nazewnictwo partii politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, Socjolingwistyka XVII, Kraków 2003, s. 85-94

• Kulturowe i polityczne aspekty funkcjonowania kategorii „Europy” w Chorwacji. Rola języka i dyskursu, Socjolingwistyka XVIII, Kraków 2004, s. 43-54 

• Discursive Construction of European Identity in Croatian Media” [“Dyskursywna konstrukcja europejskiej tożsamości w mediach chorwackich”], Kakanien Revised, Wiedeń 2003, s.1-6

• Language Planning and Lexical Networks in Croatian Media”, Kakanien Revised, Wiedeń 2003, s.1-6

• Usporedba nekih anglicizama u hrvatskom i poljskom jeziku [“Porównanie adaptacji wybranych anglicyzmów w języku chorwackim i polskim”], Fluminensia nr 12, Rijeka 2000,  s. 79-88 

Przekłady: 

• Umberto Eco, Teoria semiotyki, WUJ, Kraków 2009

Recenzje książek naukowych: 

• Images in Use: Towards the Critical Analysis of Visual Communication, Discourse&Society, 2013, 24(2), s. 255-258. 

• Stil i značenje (o knjizi Poetika uma Marine Biti i Danijele Marot Kiš), Fluminensia, (1) 2009, s. 209-219.

• Gatunek w świetle francuskiej teorii dyskursu, Halina Grzmil-Tylutki, WUJ 2010, Socjolingwistyka, XXII, 2009, s. 149-156.  

• Naratološki i poetički ogledi, Tatjana Bečanović, CID, Podgorica 2009,"Pamiętnik słowiański", 2009, s. 122-126. Przekład: Crnogorska naracija od epskih do (post)modernih kodova, [rec.] T. Bečanović, Naratološki i poetički ogledi, przekład z polskiego, „Riječ”, Nikšić 2010, 3, s. 195-201. 

• Strossmayer e il dialogo ecumenico, red. Aleksander Naumow i Marco Scarpa, Centro Interdipartimentale di Studi Balcanici Univrsita Ca’ Foscari, Pamiętnik Słowiański, LVII, z. I, s. 95-100.

• Polityka językowa i postmodernizm. An Introduction to Language Policy. Theory and Method (ed. Th.  Ricento), Socjolingwistyka, XX, Kraków 2006, s. 125-130.

• Polska i Polacy w życiu Josipa Juraja Strossmayera, Piotr Żurek, Pamiętnik Słowiański, LVII, z. I, s. 101-104

• Josip Bratulić, Stjepan Damjanović, Hrvatska pisana kultura. Izbor djela pisanih latinicom, glagoljicom i ćirilicom od VIII. Do XXI. stoljeća, Pamiętnik Słowiański, LVI, z. I, s. 127-131 

• Kelly-Holmes Hellen, Busch Brigitta (Eds), Language Discourse and Borders in the Yugoslav Successor States, Language Policy, 2006, vol. 5, no 1, 2006, s.122-125 

• Robert Greenberg, Language and Identity in the Balkans. Serbo-Croatian and its Disintegration, Socjolingwistyka, XVIII, Kraków 2004, s. 191-199.  

Publicystyka i krytyka:

• Obywatele zabrali głos, Tygodnik Powszechny, 50/2013. 

• Chorwacja w Europie: ex occidente lux, Herito, 11, Kraków, s. 12-33. 

• Chorwacja: ucieczka przed Bałkanami, Tygodnik Powszechny, nr 26, 2013, s. 31-32.

• Putovanje s Freelanderom ili zašto mi je Miljenko Jergović uglavnom dobar pisac, ARS, 2012(3),s. 175-179. 

• Most na Drinie, Tygodnik Powszechny, nr 51, 2012. 

• Podróż po jugosłowiańskim gruzowisku (Miljenko Jergović "Freelander"), Herito, 8, 2012, s. 189-193.

• Dłutem o naród. Dwugłos o Ivanie Meštroviciu, Herito, 7, 2012, s. 180-186.  

• Znikające miasto, Igor Štiks, Krzesło  Eliasza, Dwutygodnik 7, 2009. 

• Zninięcie, Miljenko Jergović, TP Książki w Tygodniku, Kraków 2008, 9-10, s. 9.

• Sarajewska mozaika, Muharem Bazdulj, TP Książki w Tygodniku, Kraków 2007, 7, s. 10.

• Głos ze Srebrenicy, Emir Suljagić, TP Książki w Tygodniku, Kraków 2007, 26, s. 11

• Bałkany – terror kultury, Ivan Čolović, TP Ksiązki w Tygodniku, Kraków 2007, 15, s. 10

• Zwyczajni zbrodniarze, Slavenka Drakulić, Oni nie skrzywdziliby nawet muchy, TP Książki w Tygodniku, 2--6, 32, s. 28

• W sidłach,  Dubravka Ugrešić, Kultura kłamstwa. Ministerstwo bólu, TP Książki w Tygodniku, 2006, 43, s. 7

• Czarnogóra po referendum niepodległościowym - wciąż ci sami ludzie, TP, 4 VI 2006, s. 20

• Matvejević i talibowie, Tygodnik Powszechny, 4 I 2006, s. 15 

• W europejskiej poczekalni, Tygodnik Powszechny, 15 VI  2003, s. 15

• Wódz przed sądem, naród przed wyzwaniem, Tygodnik Powszechny, 24 II  2002

• Czarnogóra - droga do niepodległości, Tygodnik Powszechny, 6 V 2001, s. 6 .

Bośnia i Hercegowina | Chorwacja | Macedonia | Serbia i Czarnogóra | Słowenia