|
|
|
Wokół projektu  |
|
Zasoby internetowe |
| |
|
Bośnia
i Hercegowina
Republika Bośni i Hercegowiny - Republika Bosna i Hercegovina
Literatura
Pojęcie
literatura bośniacka (bosanska književnost) obejmuje dorobek piśmienniczy
bośniackich i hercegowińskich Muzułmanów, Chorwatów, Serbów
oraz Żydów.
Początki piśmiennictwa na terenie Bośni sięgają
najprawdopodobniej przeł. XI i XII w. i są związane z pojawieniem
się liturgii słowiańskiej oraz przyswojeniem dziedzictwa Cyryla i Metodego.
Pierwszy zachowany rękopis to, pisane głagolicą, fragmenty Dziejów
Apostolskich (tzw. Grškovićev apostol, 1. poł. XII w.). Głównym
pismem średniow. Bośni stała się jednak cyrylica; jej szczególny
wariant ukształtowany na terenie bośniackim nazywa się bosančicą.
Dorobek piśmiennictwa średniowiecznej Bośni jest źle zachowany i niedostatecznie
zbadany; składają się nań przekłady: Ewangelii, Dziejów
Apostolskich, Apokalipsy, fragmentów Starego Testamentu oraz teksty
apokryficzne. Z tekstów o tematyce świeckiej zachował się bośniacki
wariant romansu o Aleksandrze III Wielkim. Szczytowy okres rozwoju średniowiecznego
piśmiennictwa bośniackiego przypada na schyłek XIV i 1. poł. XV w.
Większość zachowanej spuścizny literackiej ma charakter wyznaniowo neutralny,
mogła więc służyć wiernym wszystkich trzech wyznań współistniejących w Bośni:
katolikom i członkom niezwykle wpływowego, choć uznanego za
heretycki, Kościoła bośniackiego oraz prawosławnym. Po zajęciu Bośni
przez Turków (1463) i zaprzestaniu działalności Kościoła bośniackiego
oraz islamizacji dużej części ludności Bośni piśmiennictwo bośniackie
rozwijało się w trzech nurtach: katolickim, muzułmańskim i prawosławnym; należy
też odnotować literacką twórczość Żydów sefardyjskich w językach
hebrajskim i ladino. Piśmiennictwo katolickie w języku
narodowym było związane
z działalnością zakonu franciszkanów i przeznaczone dla
szerokiego kręgu odbiorców. Franciszkanie pozostawili wiele wartościowych
prac kronikarskich i historycznych w językach narodowych i łacińskim.
Z pisarzy dla ludu należy wymienić M. Divkovicia, a z autorów prac
historycznych - F. Lastricia. Piśmiennictwo prawosławne, do końca XVIII w.
dość słabo rozwinięte na terenie Bośni, nie stworzyło swego
specyficznie bośniackiego wariantu. Składają się na nie przede
wszystkim teksty religijne pochodzące ze źródeł serbskich. Literatura Muzułmanów
bośniackich rozwijała się w 4 językach: arabskim, perskim,
tureckim oraz
bośniackim (tzw. literatura aljamiado, pisana pismem arabskim). Tworzyły ją
teksty poetyckie i komentarze do klasycznej poezji perskiej, rozprawy
naukowe, polityczne i religijne, prace historyczne i leksykograficzne. W XIX w. w rezultacie
procesów integracji narodowej tradycja katolicka stała się częścią tradycji
chorwackiej, tradycja prawosławna - serbskiej, muzułmańska zaś zachowała swoją odrębność,
mimo iż niektórzy pisarze muzułmańscy wybierali chorwacką bądź
serbską
orientację narodową. W XX w. zaczęła się kształtować odrębna
świadomość narodowa Muzułmanów bośniacko-hercegowińskich, zwanych teraz
oficjalnie Boszniakami (Bošnjaci - w odróżnieniu od wyrażającej
przynależność regionalną nazwy Bosanci), a także odrębny kanon
tradycji literackiej. Obecnie pojęcia literatura bośniacka używa się w dwóch
znaczeniach: na określenie całokształtu wielonarodowego, wielojęzycznego i wielowyznaniowego
dorobku piśmienniczego Bośni i Hercegowiny oraz na określenie,
stanowiącego jego część, narodowego piśmiennictwa Boszniaków. Zróżnicowaniu
znaczeniowemu odpowiada zróżnicowanie leksykalne: bosanska književnost
(literatura bośniacka) oznacza całą literaturę Bośni, natomiast bošnjačka
književnost (literatura boszniacka) - literaturę Muzułmanów bośniackich,
której językiem jest, należący do grupy języków serbsko-chorwackich, język
bośniacki (bosanski jezik), odrębny od języka chorwackiego i języka
serbskiego. Do najważniejszych pisarzy boszniackich XIX i XX w.
zalicza się m.in.: E. Mulabdicia, S. Bašagicia, M.Ć. Ćaticia, O.
Djikicia, H. Humo, A. Muradbegovicia, H. Kikicia, S. Kulenovicia, M.
Selimovicia, M. Begicia, M. Dizdara i I. Sarajlicia. Z bośniackich
pisarzy niemuzułmańskich należy wymienić przede wszystkim, sytuującego się
na pograniczu kultury chorwackiej i serbskiej I. Andricia oraz żydowskiego prozaika
I. Samokovliję. Dorobek pozostałych licznych serbskich i chorwackich pisarzy
z Bośni jest również współcześnie włączany zarówno do
literatury chorwackiej, jak i serbskiej.
-----------------------------------------------------------------------
Więcej...
|
